Arheologija

Milica Stanković (2005), Vlasotince, 3. razred, Gimnazija Stevan Jakovljević, Vlasotince
Dušan Martinov (2004), Čenta, 3. razred, Zrenjaninska gimnazija

Mentor:
Vladimir Pecikoza, Istraživačka stanica Petnica

Tokom višegodišnjih kampanja iskopavanja u Petničkoj pećini pronađena je veća količina kostiju pećinskog medveda (Ursus spelaeus). Cilj ovog rada bio je usmeren na analizi koštanog materijala sa zadatkom utvrđivanja delova skeleta, taksona, starosti i broja jedinki u okviru zbirke koja je brojala ukupno 554 kostiju. Rezultati pokazuju da među materijalom razlikujemo minimum 14 različitih jedinki od kojih najveći broj pripada onima starosti više od 12 meseci, dok ostatak pripada nešto mlađim jedinkama. Najveći broj kostiju pripada delovima lobanje (mandibula, maxilla, cranium, premaxillare, palatinum i zubi), kao i zastopalnim kostima. Sledeću grupu čine kosti prednjih i zadnjih udova među kojima razlikujemo ramene i podlaktne kosti, dok su kosti trupa (pršljenovi, lopatice, rebra i karlica) nešto manje brojniji. Među tafonomskim tragovima jedino na humerusima, iznad zglobnog valjka distalnog zgloba, uočeni su otvori foramen supra-trochleare. Radi se o ne retkim pojavama epigenetskih varijacija koja proističe iz recesivnog gena poslednjeg zajedničkog pretka kanida i ursida. Na osnovu ovog istraživanja može se izneti zaključak da je Petnička pećina bila jedna od većih naseobina pećinskog medveda na ovim prostorima i da su od velike važnosti dalja terenska istraživanja i detaljnije analize nad celokupnim materijalom.

Anja Radosavljević (2005), Beograd, 3. razred, Peta beogradska gimnazija
Dunja Mitrović (2005), Beograd, 3. razred, Peta beogradska gimnazija

Mentor:
Pecikoza Vladimir, ISP

U toku zaštitnih arheoloških istraživanja na lokalitetu Rajkovački ključ u selu Nepričava, opština Lajkovac, na delu trase puta M21 pronađeni su ostaci vile rustike datovane u vreme kraja III i početka IV v.n.e. Pored mnogobrojnih fragmenata keramike, metalnih nalaza i stakla konstatovana je i određena količina životinjskih kostiju. Ovaj rad bavio se analizom osteološkog materijala u cilju utvrđivanja delova skeleta, taksona, starosti jedinki, kao i tafonomskih tragova na samim kostima. Zbirka je brojala ukupno 171 fragment koji je u toku rada bio razvrstan na iventarni i statistički materijal. Rezultati pokazuju da celokupna zbirka pripada isključivo domaćim vrstama životinja i to domaćoj svinji, ovci/kozi, govečetu, konju i psu. Od skeletnih delova zastupljeni su femuri, ulne, radijusi, humerusi, tibije, metatarsalne kosti, astrogalusi, kalkaneusi, rebra, falankasi, donje vilice i zubi. Najveći broj kostiju pripada odraslim jedinkama, dok od tafonomskih tragova beležimo gorenje, u većini slučajeva, kao i kaspaljenje, na jednom primerku. Na osnovu izvedene analize možemo zaključiti da po tipi lokaliteta raspored taksona i njegova zastupljenost je veoma slična, dok utvrđena starost ukazuje na korišćenje životinja za sekundarne produkte. Kako arheološka slika pokazuje da je objekat u određenom vremenu nastradao u požaru utvrđeni veliki broj nagorelih kostiju bez sumnje se može pripisati njihovom stradanju u okviru ovog procesa.

Ognjen Gavranić (2003), Kula, 4. razred, Gimnazija „Žarko Zrenjanin“, Vrbas

Mentor:
Andrej Starović, Narodni muzej Srbije

Ovaj rad se bavio problematikom trgovine solju u kasnom neolitu centralnog Balkana, sa akcentom na tipološkoj analizi keramičkih posuda konične forme (nazvanih briquetage), koje su korišćenje u procesu iskuvavanja (evaporacije) slane vode. Ovakva keramika otkrivena je u vinčanskim slojevima Gornje Tuzle (za koju se pretpostavlja da je bila centar proizvodnje soli), ali je otkrivena i na drugim vinčanskim lokalitetima (daleko od bilo kakvog izvora soli), pa je pretpostavka da je tu dospela razmenom. Osnovni cilj istraživanja bio je usmeren na uočavanje tipova među ovim posudama i njihovo dovođenje u vezu sa hronološkom i prostornom distribucijom, kako bi se ukazalo na određene puteve razmene soli, ali i funkcije koje su različiti tipovi posuda imali u procesu proizvodnje. Pomenute posude konstatovane su na lokalitetima: Gornja Tuzla (46 nalaza), Safetova bašča – Gornja Tuzla (1), Varoš kod Koraja (2), Gomolava (4), Beletinci (1), Stubline (1) i Slatina kod Drenovca (1), što je i činilo analiziranu seriju (ukupno 56 nalaza). Tipološka analiza obuhvatila je opšte podatke, formalne karakteristike i metričke podatke. Analizom su izdvojena 3 tipa briketaž posuda: korneti (sa izrazito uskim i dugim donjim delom, zašiljenim dnom i konkavno zakošenim zidovima), kupe (sa širokim dnom, koje je zaobljeno ili ravno i sa znatno većim uglom zakošenosti zidova) i prelazni oblik (tip prevashodno zašiljenog, ali i zaobljenog i ravnog dna, sa znatno manjim uglom zakošenosti zidova). Korneti se vezuju, pre svega, za sam proces ekstrakcije slane kaše, a verovatno su korišćeni i u kasnijim koracima u proizvodnji soli. Posude kupastog tipa korišćene su uporedo sa kornetima, ali pre svega u procesu evaporacije i kristalizacije. Prelazni oblik je mogao biti korišćen u obe svrhe, budući da ga karakterišu osobine oba prethodna tipa. Na osnovu prostorne distribucije lokaliteta, utvrđena je trasa eksporta soli iz Gornje Tuzle koja prati tok reke Save, ukazujući na mogućnost rečnog transporta, možda putem nekakvih čamaca ili drvenih čunova.

Rastko Marković (2004), Beograd, 3. razred, Zemunska gimnazija Beograd
Đorđe Petrović (2004), Aleksinac, 4. razred, Tehnička škola „Prota Stevan Dimitrijević“ Aleksinac

Mentor:
dr Dejan Radičević, Filozofski fakultet Beograd

Počelice predstavljalju posebnu vrstu čeonog srednjovekovnog nakita koje u izvornom obliku pripadaju vizantijskoj grupi. Na naše prostore dospevaju sa izvenim stepenom transformacije tokom X-XII veka i kao takve ne često srećemo ih među grobnim iventarom na nekropolama. Ovaj rad bavio se analizom u kojoj meri i kako su se počelice koristile među različitim društvenim slojevima na osnovu evidentiranih pokretnih nalaza i predstava vlastelinki na srednjovekovnim freskama. Celokupan materijal za ovaj rad pribaljen je putem literature i obuhvatao je nalaze sa sedam nekropola sa teritorije Podunavlja i fresaka iz manastira Svetog Nikole u Psači i Presvete Bogorodice u Donjoj Kamenici. Rezultati uporedne analize pokazuju da počelice nalazimo među omiljenim nakitom kako vlastele, tako i nižih društvenih slojeva. Uočena razlika ogleda se u tome što među vlastelom preovladavaju počelice izrađene od zlatnog lima ukrašene biserima i dragim kamenjem, dok sa druge strane niži društveni slojevi koriste počelice izrađene od nešto lošijeg materijala, srebrni i bronzani lim, ukrašene granulacijom i kalotama. Kako pojavu ove vrste nakita nalazimo među svim društvenim staležima možemo izneti zaključak da se preko ovog modnog detalja ogleda njihovo izvesno nadmetanje. Tako niži slojevi teže ka poistovećenjem sa vlastelom oponašajući nošenje skupocenog nakita, koristeći tehnike koje su im bile dostupne, dok sa druge strane vlastelinke su iskazivale svoju imućnost i prestiž.