Integrisanje Banjalučkog okruga u politički i privredni sistem Kraljevine SHS (1918-1922)
Milan Milenković (2000)
učenik 4. razreda Ekonomske škole "Đuka Dinić", Leskovac
Istraživački rad o Banjalučkom okrugu u periodu državnog provizorijuma, odnosno tokom prvih godina jugoslovenske države, nastao je na osnovu građe Arhiva Republike Srpske. Radom se želi prikazati kako je tekao proces uključivanja ovog okruga u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, da li su i u kolikoj meri nakon Prvodecembarskog akta i dalje važili zakoni doneti u vreme Austro-Ugarske monarhije, kao i kako je tekao proces uključivanja ove teritorije u ekonomski sistem Kraljevine SHS imajući u vidu potrebu za sprovođenjem agrarne reforme, postojanje više različitih valuta na teritoriji nove države i potrebu za oživljavanjem trgovine nakon Prvog svetskog rata. Rad je vremenski ograničen na period od oslobođenja Banja Luke i ujedinjenja 1918. godine do Zakona o administrativnoj podeli Kraljevine SHS na 33 oblasti, čime je teritorija Banjalučkog okruga pripojena Vrbaskoj oblasti. Istraživanje je pokazalo da je pravni sistem iz vremena Dvojne monarhije bio zadržan na prostoru BiH i da je u određenim segmentima bio dopunjen zakonodavstvom Kraljevine Srbije. Država je kontrolisala trgovinu i cene u nastojanju da stabilizuje ekonomsku situaciju. Banjalučka privreda se gotovo potpuno oslanjala na privredne objekte izgrađene u vreme Austro-Ugarske, a stagnacija u privredi je odlika ovog okruga dugo nakon rata. Manjak činovništva, slab kadar, država nemoćna da učvrsti svoj autoritet i vlast, pogotovo na selu, je glavna odlika ovog perioda.
Jugoslovenstvo u slobodnozidarskim ložama Beograda i Zagreba 1919-1940
Ivan Mileković (2000)
učenik 2. razreda Pete beogradske gimnazije, Beograd
Cilj rada je da utvrdi na koji način se ideja jugoslovenstva odrazila na rad slobodnozidarske organizacije u Kraljevini SHS/Jugoslaviji. U radu je posvećena pažnja i prisutnosti hrvatske odnosno srpske nacionalne ideje. Istraživanju je pristupljeno sa pretpostavkom da je rad Velike Lože Jugoslavija bilo zasnovan na jugoslovenskoj ideji. Pri istraživanju je korišćena građa iz fonda 100 Arhiva Jugoslavije – Masonske lože u Jugoslaviji. Rezultati istraživanja su pokazali da su unutar organizacije postojale zasebne struje okupljene oko različitih nacionalnih ideje koje su neretko bile u sukobu. Osim toga, utvrdjeno je i da je Velika loža Jugoslavija tolerisala političke rasprave, iako opšta masonska pravila to zabranjuju. Osim toga istraživanje je pokazalo da je sukob oko nacionalnog pitanja imao različite intenzitete u zavisnosti od toga ko je bio Veliki majstor, i koja bi ideja bila njemu bliska. Iako je jugoslovenska ideja bila prisutna u slobodnozidarskim ložama Beograda i Zagreba pre 1919. godine, nakon ujedinjenja, entuzijazam prema istoj biva daleko manji. Osim jugoslovenske, unutar Velike Lože Jugoslavija su bile prisutne kako srpska tako i hrvatska nacionalna ideja. Prisutnost i prihvaćenost različitih nacionalnih ideja bi dolazila do izražaja tokom mandata različitih Velikih majstora, ali nijedna ne bi imala potpunu hegemoniju. Problemi u vezi sa nacionalnim pitanjem bi najčešće bili rešavani jedino kada bi se oni na neki način odrazili na ugled masonerije u javnosti, a u suprotnom bi bili ignorisani. Bez obzira na činjenicu da bi po sopstvenoj konstituciji Velika Loža trebalo da radi u interesu naroda i države, česti sukobi izmedju loža, podeljenih oko toga šta bi taj interes bio, su izazivali podele unutar organizacije, što je dovelo do rušenja njene harmonije, pada njenog ugleda i značaja u državi i na kraju do njenog gašenja.
Sreski odbor Saveza ratnih vojnih invalida Jugoslavije sreza Valјevo 1950-1962.
Pavle Ignjatović (2001)
učenik 3. razreda Valjevske gimnazije, Valjevo
Cilј projekta bio je da istraži delatnost Saveza ratnih vojnih invalida Jugoslavije na prostoru valјevskog sreza, tako što bi pre svega obrađivao rad Sreskog odbora, ali i svih drugih koji su delovali na njegovoj teritoriji. Želelo se doći do zaklјučka da li je briga o ratnim vojnim invalidima bila adekvatna i da li je Savez ratnih vojnih invalida ispunio sve zadatke koje je sebi postavio. Tokom istraživanja je obrađena arhivska građa iz Međuopštinskog istorijskog arhiva u Valјevu, i to iz fonda „Savez ratnih vojnih invalida Jugoslavije – Sreski odbor Valјevo“, kao i odgovarajuća literatura nastala u vremenu postojanja Saveza ratnih vojnih invalida. Rad je vremenski ograničen na period od 1950. godine, što je godina nastanka fonda do 1962. godine, kada je Savez ratnih vojnih invalida prestao da samostalno postoji, utopivši se u novu boračku organizaciju – SUBNOR. Istraživanje je pokazalo da je Sreski odbor bio izuzetno aktivan po pitanjima zaštite ratnih vojnih invalida, njihove rehabilitacije i zaposlenja ali i brige o njihovim članovima porodica, naročito deci palih boraca i ratnih vojnih invalida. Sarađivao je sa drugim boračkim organizacijama, nastojeći da položaj svojih članova još više pobolјša. Takođe, posebnu pažnju posvećivao je izgradnji kulta ratnih vojnih invalida u društvu, negovanju uspomena na Narodnooslobodilačku borbu i pale borce. Ipak, u njegovom radu bilo je značajnih propusta. Sama činjenica da nikada tokom čitavog postojanja Sreski odbor nije uspeo da naplati kompletnu godišnju članarinu, poveća broj pretplatnika na Invalidski list (glasilo Saveza namenjeno njegovim članovima), pa niti da uspešno sastavi evidenciju članova govore o ozbilјnim problemima koji su postojali u delatnosti Odbora.
Odnos Udruženja Južnosrbijanaca Beograda i vlasti u periodu od početka Šestojanuarske dikature do raspuštanja udruženja
Konstantin Žunić (2002)
učenik 2. razreda Treće beogradske gimnazije, Beograd
Ovo istraživanje se bavi odnosom Udruženja južnosrbijanaca i različitih organa i pojedinaca koji su zastupali vlast, sa fokusom na dela udruženja. Istraživanje je vršeno na građi fonda 1032 Udruženje Južnosrbijanaca Beograda Istorijskog arhiva Beograda. Hipoteza rada je da je udruženje zastupalo interese jugoslovenske vlade u Makedoniji. Ustanovlјeno je da se po političkom delovanju udruženje može podeliti na dve grupe: upravu i članstvo predvođeno studentskom sekcijom. Uprava udruženja se većinom sastojala od dobrostojećih i uticajnih lјudi, senatora i poslanika, južnosrpskog porekla. Oni su u svom delovanju podržavali akcije vlasti u Vardarskoj makedoniji. Studentska sekcija i jedan član uprave, Bogolјub Jovanović, su se donekle suprostavlјali delovanju uprave i vlade.