Lingvistika

Miljana Mandić (2007), Beograd, 2. razred, Filološka gimnazija

Mentorke:
Helena Vujić, studentkinja master studija, Eotvos Lorand University u Budimpešti
Isidora Dekić, studentkinja master studija, Univerzitet u Beogradu

U ovom istraživanju ispitivani su stavovi srednjoškolaca_ki, izvornih govornika srpskog jezika, prema statusu, funkciji i domenu upotrebe anglicizama u srpskom jeziku. Za svrhe istraživanja sačinjen je upitnik sa 79 stavki koje su se odnosile na ispitanikovo znanje engleskog, korišćenje anglicizama u srpskom i ocenjivanje prirodnosti rečenica srpskog jezika u kojima su upotrebljeni skriveni anglicizmi, očigledni ili njihovi nepozajmljeni ekvivalenti. Uzorak je činilo 305 ispitanika_ca, od čega je 186 ušlo u analizu. Većina ispitanika_ca svoje znanje engleskog procenjuje odličnim, konzumiranje različitih sadržaja na engleskom čestim, a upotrebu reči iz engleskog jezika sa porodicom i prijateljima retkom. Rezultati pokazuju da ispitanici kao najmanje prirodne ocenjuju rečenice u kojima su upotrebljeni očigledni anglicizmi. Većina ispitanika_ca smatra da upotreba anglicizama ugrožava srpski jezik, ali da je njihova primena opravdana u neformalnijim situacijama, kada se ne možemo setiti ili ne postoji adekvatni nepozajmljeni ekvivalent, dok njihovu upotrebu u formalnijim situacijama ne vide kao opravdanu niti da ona osobu čini ozbiljnijom, inteligentnijom i cenjenijom u društvu. Ispitanici_e iz urbanih sredina imaju negativniji stav prema korištenju anglicizama u neformalnijim situacijama i u novinskim člancima, te osobe koje ih koriste ne smatraju inteligentnijim, obrazovanijim i cenjenijim u društvu, dok ispitanici_e koji vannastavno pohađaju časove engleskog jezika smatraju da anglicizmi predstavljaju pretnju srpskom jeziku. Takođe je pronađeno i da pozitivnije ocene na stavovima o opravdanosti korištenja anglicizama u situacijama kada ne postoji nepozajmljeni ekvivalent, te u zabavnim, obrazovnim i informativnim emisijama, neformalnijim situacijama i na društvenim mrežama, kao i na stavovima da osobe koje se služe anglicizmima deluju obrazovanije, inteligentnije i da imaju veću mogućnost u napretku u karijeri koreliraju sa ocenjivanjem rečenica sa očiglednim anglicizmima kao prirodnijim. Otvorenost ka uopštenom korištenju anglicizama, te njihovom upotrebom u neformalnijim okolnostima, zabavnim, naučnim i tehnološkim sadržajima koreliraju s ocenjivanjem rečenica sa skrivenim anglicizmima kao prirodnijim.

Ana Mirković (2005), Beograd, 4. razred, Peta beogradska gimnazija

Mentorke:
Sara Barać, studentkinja master studija, Univerzitet u Beogradu
Isidora Dekić, studentkinja master studija, Univerzitet u Beogradu

Cilj istraživanja je ispitati stavove prema izvornom i neizvornom jeziku govornika koji žive izdvojeni iz svoje zajednice, u zajednici gde njihov izvorni jezik nije primarni, a na primeru izvornih govornika srpskog koji žive u Nemačkoj. Sačinjen je upitnik sa 79 stavki koje su se ticale samoprocene znanja i učestalosti upotrebe srpskog i nemačkog jezika, izloženosti dvama jezicima u različitim situacijama, te važnosti njihove upotrebe i osećaja prijatnosti pri njoj, socijalnoj distanci prema govornicima srpskog i uopšte očuvanju jezičkog identiteta u dijaspori. Od 97 ispitanika, u analizu je ušlo 63 izvorna govornika srpskog jezika koja nisu rođena u Nemačkoj, ali u njoj žive određeni vremenski period. Dok ispitanici većinu stavova pretežno pozitivno ocenjuju, najmanje im je važno da se koriste nemačkim unutar porodice, kao i srpskim u formalnim situacijama u Nemačkoj, te i ne pokušavaju da izbegnu komunikaciju i na jednom od jezika. Ispitanicima je važnije da se svakodnevno koriste srpskim nego nemačkim jezikom, mada im je podjednako važno da vladaju obama, kao i da unaprede svoje znanje nemačkog pre nego srpskog. Značajno im je prijatnije i u porodičnom kontekstu važnije da razgovaraju na srpskom. Takođe, ispitanicima je važnije da osobe sa kojima su bliže (partner/ka, najbolji prijatelj/ica) budu govornici/e srpskog jezika. Mlađi ispitanici, oni koji duži vremenski period žive u Nemačkoj, koji su u školi učili nemački ili pak nisu polagali sertifikovani ispit imaju pozitivnije stavove prema korištenju nemačkog i osećaju se prijatnije tokom istog. Sa višim samoprocenjenim nivoom znanja i nedeljne upotrebe nemačkog jezika, ispitanici smatraju manje važnim opštu i neformalnu upotrebu srpskog, manje se identifikuju kao deo srpske zajednice u dijaspori, te im je i manje važan prvi jezik prijatelja i partnera. Sa većom učestalosti nedeljne upotrebe srpskog povećava se i važnost imanja i više i manje bliskih osoba koji su govornici srpskog jezika.

Petra Plešinac (2005), Subotica, 4. razred, Gimnazija “Svetozar Marković”, Subotica

Mentorka:
Isidora Dekić, studentkinja master studija, Univerzitet u Beogradu

Sarkazam označava upotrebu jezičkog izraza takvu da je njegovo doslovno suprotno njegovom namerenom značenju (Gibbs, R. 1986. On the psycholinguistics of sarcasm. Journal of Experimental Psychology: General, 105:3–15.). Za razliku od razgovora, u pisanoj komunikaciji teže je indikovati sarkastičnu nameru usled nedostatka onih uobičajenih indikatora (tona glasa ili izraz lica), te se pribegava upotrebi tekstualnih elemenata na njima nekonvencionalan način (Joseph B. Walther and Kyle P. D’Addario. 2001. The Impacts of Emoticons on Message Interpretation in Computer–Mediated Communication. Social Science Computer Review, 19, 324–347.). Cilj istraživanja bio je utvrditi koje indikatore sarkazma izvorni govornici srpskog jezika najčešće koriste u neformalnoj pisanoj komunikaciji, postoji li preferenca upotrebe nekog od njih, zavisi li od teme iskaza, te utiču li na nju uzrast i pol govornika. Uzorak je činilo 66 ispitanika, srednjoškolskog i fakultetskog uzrasta, ujednačenih po polu koji su popunjavali upitnik sastojan od 24 iskaza, gde je za svaki data kontekstualna rečenica sa ciljem da simulira dopisivanje sa drugom/aricom. Iskazi su bili formirani tako da su se mogli tumačiti i sarakastično i ne, dok su među sobom bili ujednačeni prema tome da li se odnose na nečiji uradak, postupak ili osobinu. Zadatak ispitanika bio je da iskaz na bilo koji način, koristeći se bilo kojim tekstualnim sredstvom/ima, prepiše tako da je njegova sarkastična namera nedvosmisleno iskazana. Ispitanici su takođe bili pitani o učestalosti upotrebe sarkazma u svakodnevnoj usmenoj i pisanoj komunikaciji koju su pretežno iskazali visokom. Uočena su tri glavna indikatora sarkazma – emodžiji, znakovi interpunkcije, udvajanje slova, te i četvrti – kombinovanje nekih od navedenih. U analizi je utvrđeno da postoji statistički značajna razlika u učestalosti upotrebe indikatora, takva da su emodžiji najčešće korišteni, dok ih udvajanje, znakovi interpunkcije, i njihove kombinacije prate. U analizi po stimulusima, pokazano je i da postoji značajna razlika u upotrebi indikatora spram toga na šta se oni odnose. Dok se faktor pola nije pokazao značajnim, uočeno je da se srednjoškolci pre koriste udvajanjem, dok studenti češće upotrebljavaju emodžije, interpunkciju i njihove kombinacije.

Mila Đurđević (2006), Beograd, 3. razred, Peta beogradska gimnazija

Mentorke:
Sara Barać, studentkinja master studija, Univerzitet u Beogradu
Isidora Dekić, studentkinja master studija, Univerzitet u Beogradu

U ovom istraživanju želeli smo da na izvornim govornicima srpskog jezika ispitamo postoji li razlika u broju i brzini aktiviranja asociranih prideva u mentalnom leksikonu kada se njihovi asocijati različiti među sobom, te zavise li ove mere od redosleda kojim se oni daju. U pilot-istraživanju, modifikovanoj verziji igre asocijacija, primećeno je da je do pogotka najviše davano tri asocijata, te da su najfrekventniji korišteni asocijativni odnosi bili sinonimija i antonimija, u skladu sa prethodnim istraživanjima, a koja dodaju i kolociranje kao frekventan asocijativni odnos (Dragićević R. 2005. Asocijativni rečnik srpskog jezika, Beograd: Beogradska knjiga). Stoga je u eksperimentu korištena modifikovana verzija autonoma igre asocijacija gde je zadatak ispitanika bio da pogodi metu (pridev), nakon prikazivanja pojedinačnog asocijata, a kojih je najviše moglo biti tri. Meta je bilo 12, a svaka od njih je imala po jedan antonim, sinonim i kolokat kao asocijate, prikazivane u variranim redosledima. Latinskim kvadratom su napravljene tri verzije eksperimenta tako da je svaki ispitanik dva puta mogao da pogodi isti stimulus, ali nakon različitog redosleda prikazivanja asocijata. Uzorak je činilo 108 srednjoškolaca, govornika šumadijsko-vojvođanskog dijalekta. Rezultati svih analiza pokazuju da je faktor broja viđenih asocijata posle kojeg je meta pogođena statistički značajan, tako da su mete najčešće i najbrže pogađane nakon jednog, zatim dva, te tri prikazana asocijata. U analizi po ispitanicima, faktor tipa asocijata se pokazao statistički značajnim u analizi broja pogodaka, takav da su mete najpre pogađane posle antonima, te sinonima i kolokata, među kojima u okviru drugog i trećeg mesta razlika nije uvek bila statistički značajna. U istoj analizi, odnos antonimije se pokazao i najčešćim tipom asocijata kada je meta pogođena, nezavisno od broja prethodno (ne)viđenih asocijata.