Arheologija

Valerija Miladinović (2008), Lapovo, 2. razred, Gimnazija Svetozar Marković, Jagodina

Mentori:
Vladimir Pecikoza, arheolog, ISP
Ognjen Gavranić, student arheologije, Filozofski fakultet Beograd

Rad se bavi uticajem istorijskijkih dešavanja na prostoru provincije Ilirik u periodu od IV do VI v.n.e. na promene položaja, arhitekture utvrđenja i crkvenih sakralnih objekata unutar njih. Istraživanje se baziralo na upoređivanju istorijskih činjenica sa raspoloživim arheološkim podacima pribavljenih sa osamnaest utvrđenja na teritoriji Srbije u kojima su konstatovani sakralni crkveni objekti. Osnovu arheoloških podataka za analizom predstavljali su položaji lokalieta, broj, tip i veličina sakralnih crkvenih objekata, kao i period u kome su crkve bile aktivne. Rezultati pokazuju da su se kroz vreme i prilagođavajući se novim istorijskim prilikama položaj i izgled utvrđenja menjao. Istraživanje je pokazalo da značajne promene nastaju u periodu sve češćih upada varvarskih plenema, tokom V veka, koje se ogledaju u podizanju utvrđenja na više nadmorske visine, zaštićeni liticama i znatno udaljeniji od glavnih putnih pravaca. Podizanjem broja populacije, koja nastajanju utvrđenja u cilju zaštite, dolazi i do promene forme namene samih lokaliteta čime ona postaju utvrđena sela. Početkom VI veka beležimo pojavu opadanja broja stanovnika koje za posledicu ima napuštanje nebranjenih delova grada i zaziđivanje određenih ulaza koje nije bilo moguće braniti. Širenjem hrišćanstva i vremenom jačanja njegovog uticaja broj crkvi unutar ovih utvrđenja se povećava i dolazi do arhitektonskog usložnjavanja. Pojavljuju se novi arhitektonski tipovi u vidu dvojih bazilika i trikonhalnih crkava, a neki od ovih lokaliteta postaju i važni crkveni centri. Na osnovu dobijenih rezultata možemo zaključiti da turbuletna istorijska dešavanja su znatno uticala na arhitektonsku i tipsku funkciju utvrđenja koje je istovremeno pratio razvoj i širenje hrišćanskog uticaja na ovim prostorima.

Tomica Đurđević (2008), Valjevo, 2. razred, Valjevska gimnazija

Mentor:
Vladimir Pecikoza, arheolog, ISP

Ovaj rad bavi se analizom motiva delfina koji je predstavljen na ranohrišćanskim mozaičkim i reljefnim predstavama sa ciljem ispitivanja promena, razvoja i značenja u okviru ranohrišćanske tradicije. Materijal za potrebe ovoga rada sakupljen je putem literature i obuhvata pet mozaičnih i jednu reljefnu predstavu pronađenih u okviru ranohrišćanskih crkava, bazilika i katakombi na prostoru Italije i Severne Afrike iz vremena IV-VI v.n.e.
Na analiziranim predstavama delfina pronalazimo samostalo, u kombinaciji sa antropomorfnim, životinjskim i biljnim motivima, dok samo u jednom slučaju delfin je prikaz u okviru biblijske priče Pozivanja apostola Petra i Pavla. Na svim scenama beležimo jasno prisustvo ranohrišanskih simbola poput krsta, monograma, alfa, omege, sidra i anđela. Značenje motiva delfina vezuje se za njegovo postojanje i život u najčistijim vodama, naklonost prema čoveku, kao i njegova priroda prepoznavanja ribolovaca i izvesnoj pomoći u ribolovu. Sve ove karakteristike doprinele su da delfin u ranohrišćanskoj tradiciji postane simbol Hrista koji će naročito biti razvijen u kasnijem periodu. Motivi delfina sa predstavama čamca koja simbolizuje crkvu predstavlja sigurnost i spas od oluje u rukama Svetitelja, dok motivi sa sidrom simbolizuju čvrstinu u svojoj veri. Na osnovu izvedene analize možemo zaključiti da u datom periodu motiv delfina se tumači na različite načine u asocijama sa pratećim motivima na sceni i da korene njegovih tumačenja pronalazimo u ranijim antičkim periodima.

Kristina Bojko (2008), Vrbas, 2. razred, Škola za dizajn Bogdan Šuput, Novi Sad
Milica Cvrtokić (2008), Beograd, 2. razred, Škola za dizajn Bogdan Šuput, Novi Sad

Mentori:
Ana Tripković, arheolog, ISP
Ognjen Gavranić, student arheologije, Filozofski fakultet Beograd

Antropomorfne figurine, po kojoj je vinčanska kultura prepoznatljiva, su dugo proučavan fenomen u okviru evropske praistorije. Tehnike izrade, upotreba i/ili simboličko značenje ovih figurina još uvek su predmeti mnogobrojnih arheoloških debati. Naš rad je usmeren na proučavanje tehnoloških i estetskih izbora majstora prilikom ukrašavanja figurina, koji bi nam mogli ukazati na određen standard u izboru ornamenta, predstavu nakita, odeće ili pak pretpostavljenu funkciju figurine. Istražvanje je usmereno na ispitivanje obrazaca upotrebe različitih vrsta ornamentalnih tehnika i motiva u odnosu na njihovu prisutnost na različitim anatomskim delovima figurina. Uzorak se sastojao od 257 fragmenata antropomorfnih figurina sa 11 lokaliteta vinčanske kulture (5400g. pre n.e. – 4500g. pre n.e.) u okolini Beograda. Formalni atributi koji su bili predmet analize su: fragmentovanost artefakta; prisutnost određenog anatomskog dela figurine (glava, vrat, torzo, ruke i noge); tip određenog dela tela; ornametalna tehnika; ornametalni motiv; položaj ornamenta. Analizirana je procentualna zastupljenosti različitih tehnika i motiva na svakom delu tela posebno i njihovim tipovima, nakon čega je izvršeno poređenje dobijenih rezultata. Istraživanje je pokazalo: da je prisutnost različitih anatomskih delova figurina približna; da su određeni motivi izrađivani uvek istom tehnikom; da postoji pravilnost u odabiru tehnika i motiva u odnosu na različite delove tela; da postoji pravilnost u odabiru tehnika i motiva u odnosu na različite tipove istog dela tela. Na osnovu ovih rezultata možemo ukazati na postojanje određene vrste standarda i konsenzusa u ukrašavanju figurina, koji nam uz upotrebu drugih analiza mogu pomoći u budućim istraživanjima značenja i funkcije antropomorfnih figurina.

Sofija Popović (2008), Inđija, 2. razred, Gimnazija u Inđiji
Danica Ćipović (2008), Beograd, 2. IX Beogradska Gimnazija “Mihajlo Petrović Alas”

Mentori:
Ana Tripković, arheolog, ISP
Ognjen Gavranić, student arheologije, Filozofski fakultet Beograd

U ovom radu su prikazani rezultati istraživanja na keramičkim fragmentima neolitskog lokaliteta Petnica – Naselje ispred Male pećine, koji se nalazi u zapadnoj Srbiji, u blizini Valjeva, s tim što je, za potrebe ovog rada, poseban fokus na horizontu Petnica 1 (Vinča B). Cilj istraživanja je utvrđivanje, s jedne strane načina na koji su tehnike izrade i motivi ornamenata bili povezani sa različitim tipovima posuda, i sa druge, da li su majstori tog vremena svesno birali određene predstave na osnovu tipa odnosno funkcije posude.. Metodologija istraživanja podrazumevala je detaljnu analizu 289 fragmenata keramike. Svaki fragment je kategorisan prema spoljašnjoj boji, tipu posude, autopsijskom delu, tehnici ukrašavanja, ornamentalnim motivima i položaju ornamenta, gde smo svaku kategoriju podelili u različite klase. Rezultati analize pokazali su da su dominantni ornamentalni motivi za zdele i lonce bili linije i kružni otisci, dok su za šolje dominirali motivi premaza u boji. Najzastupljenije tehnike ukrašavanja bile su kanelovanje za zdele, kombinacija urezivanja i punktiranja za lonce i premazivanje za šolje. Ovi rezultati ukazuju na jasno diferencirane tehničke i estetske izbore u zavisnosti od tipa posude i njene funkcije.Iako je ovo istraživanje sprovedeno na ograničenom broju fragmenata uspeli smo da utvrdimo određene obrasce u ornamentalnim motivima i tehnikama ukrašavanja koji su nam omogućili da dođemo do važnih zaključaka vezanih za estetske i zanatske karakteristike keramike. Time i sam zaključak ovog istraživanja pokazuje postojanje određenih stilskih obrazaca u keramičkoj produkciji Vinčanske kulture na području Petnice, kao i postojanje svesnog razmišljanja majstora da biraju oblike u zavisnosti od tipa posude.

Dunja Mudrinski (2008), Novi Sad, 2. razred, Gimnazija “Svetozar Marković”, Novi Sad
Maša Šilković (2008), Gornji Milanovac, 2. razred, Gimnazija “Takovski ustanak”, Gornji Milanovac
Aleksandar Šajić (2008), Beograd, 3. razred, Zubotehnička škola Beograd

Mentori:
Vladimir Pecikoza, arheolog, ISP
Milica Stanović, student arheologije, Filozofski fakultet u Beogradu

Arheološki lokalitet Crkvine – Mali Borak nalazio se na visokoj rečnoj tersi, između reke Kladnice sa severne i reke Kolubare sa istoče granice. Zbog širenjem rudarskog površinskog kopa Kolubara u toku 2005. godine izvršena su zaštitna arheološka istraživanja na ovom prostoru u kome su pronađeni slojevi praistorijskog (neolitskog) naselja, kao i srednjovekovna nekropola. Ovaj rad bavio se dentalnom analizom antroploškog srednjovekovnog materijala analizi sa ciljem utvrđivanja patoloških i morfoloških karakteristika na ostacima zuba i vilica. Dostupan materijal za ovo istraživanje obuhvatalo je 16 individua na kojima je konstatovano ukupno 273 zuba. Prva faza rada bila je usmerena na determinaciji, obeležavanju zuba po standardom sistemu i postavljenju u alevole zuba konstatovanih van vilice. Potom su izvršena merenja meziodistalnog i bukolingvalnog dela krune, dok je poslednju fazu činila analiza specifičnih pojava i patoloških promena posebno usmerenom na promene koje su izazivali kamenac, abrazija, karijes, hipoplazija i parodontopatija. Rezultati pokazuju da različite starosne grupe, u okviru naše serije, imaju različito dentalno zdravlje i da među oboljenjima nalazimo karijes, abraziju i parodontopatiju. Ove patologije beležimo uglavnom kod straijih individua, dok kod mlađih (starosti 17-25 godina) oboljenja su slabije izražena. Na osnovu dobijenih rezultata možemo izneti zaključak da se ishrana analiziranih indivdua bazirala više na korišćenju biljaka i žitarica, nego na mesu i mesnim produktima. Zabeležena oboljenja i patološki stepeni ukazuju na korišćenju mekše hrane koja zehteva obrađeniju tehniku namernica. Važno je naglasiti da ovom analizom nisu obuhvaćene sve konstatovane individue sa same nekropole i da se dobijeni zaključci ne mogu odnositi na celokupnu populaciju koja je pronađena na samoj nekropoli.