Tipološko-hemijska analiza posuda na nozi iz vinčanskog horizonta sa lokaliteta Petnica – Naselje ispred Male pećine
Maša Bogojević (2000)
učenica 4. razreda IX gimnazije „Mihailo Petrović Alas“, Beograd
Jovana Krstić (2000)
učenica 4. razreda Vazduhoplovne akademije, Beograd
Rad se bavio primenom tehno-morfološke i hemijske analize na 20 fragmenata posuda na nozi sa lokaliteta Petnica – Naselje ispred Male pećine iz horizonata Vinča B, C i D. Cilj ovog istraživanja bio je da se na osnovu tehno-morfoloških karakteristika, hemijskog sastava i PCA analize, izvrši grupacija fragmenata kako bi se utvrdila određena pravila i odstupanja među definisanim grupama. Osnovna analiza dala je uvid u tehno-morfološke karakteristike, XRF analizom dobijen je kvantitativni sastav hemijskih elemenata posuda, dok je statistička obrada obuhvatala sistematizaciju dobijenih podataka. Rezultati pokazuju da je većina uzoraka identičnih tehno-morfoloških karakteristika, nezavisno od horizonta kojem pripadaju. Najviše posuda je od prečišćene gline, priglačane ili glačane površine koje su pečene redukcionim načinom. Jedina razlika, ujedno i osnovni kriterijum prilikom grupisanja fragmenata, odnosila se na formu dna noge koje je bilo šuplje ili ravno. Rezultatima hemijske i PCA analize utvrđene su tri grupe i dva fragmenta koja se izdvajaju. Jedan pripada Vinči B i identičnih je tehno-morfoloških karakteristika kao i većina fragmenata, dok drugi pripada horizontu D i izdvaja se po beloj boji nalaza za koju se pretpostavlja da je nastala usled izloženosti visokim temperaturama. Kombinovanjem rezultata dobijeno je više različitih tumačenja. Prvo interpretira grupe kao različite izvore gline, međutim, to se ne može sa sigurnošću tvrditi jer ne postoje pedološka istraživanja Kolubarskog okruga sa kojim bi trebalo uporediti dobijene rezultate. Potencijalno tumačenje podrazumeva da je heterogenost jednog ležišta bila dovoljno velika da svrsta nalaze u tri različite grupe, dok treće tumačenje definiše grupacije kao posledicu različite recepture grnčara. Međutim, ovaj slučaj je malo verovatan uzevši u obzir veliku sličnost tehno-morfoloških karakteristika. Na osnovu dobijenih informacija uočeno je da tumačenje tri grupacije – tri različita izvora gline ima veću postojanost i veću verovatnoću da se pokaže tačnim. Međutim, zbog značajno različitih interpretacija, dobijeni rezultati predstavljaju osnovu za dalja istraživanja posuda na nozi.
Stilska i hemijska analiza prestonih ikona ikonostasa crkve Uspenja Presvete Bogorodice u Petnici
Mitrović Mila (2001)
učenica 3. razreda Gimnazije “Svetozar Marković”, Niš
Pavlović Nemanja (2001)
učenik 4. razreda Srednje škole Blace, Blace
Ovaj rad bavi se stilsko-hemijskim analizama prestonih ikona sa ikonostata crkve Uspenja Presvete Bogorodice u selu Petnica. Analizom je obuhvaćeno četri ikone sa predstavama Svetog Nikole, Bogorodice sa malim Isusom, Isusa Hrista i Svetog Jovana Krstitelja, a čiji ikonopisac i period nastanka nije poznat. Cilj istraživanja bio je usmeren na proveru početnih hipoteza da li sve ikone ili deo njih pripada istom stilu ikonopisa, kao i proveri da li se korišćeni pigmenti nalaze u korelaciji. Istraživanje je vršeno u četiri radne faze. U prvoj su detaljno fotografisane ikone, što je kasnije poslužilo u stilskoj analizi (druga faza) i određivanju potencijalnih tačaka merenja hemijske analize (treća faza). Analizom stila ikonopisa određivane su osnovne stilske karakteristike: razmera i dimenzija platna, kompozicija, perspektiva, osvetljenje i kolorit, ali i karakteristike segmenata: pozadina, podloga, odežda, anatomija i natpisi. Hemijska analiza, rentgentska fluorescentna metoda, izvršena je uz pomoć portabl uređaja XRF XMET 8000 Hitachi i čiji su dobijeni spektri analizirani u softveru Origin 8.5 Pro. Tačke snimanja uzimane su iz partija bele, braon, crvene, inkatnat, plave, zelene i zlatne boje, na samim figurama, oreolu, natpisima i pozadini. Poslednja faza bila je tumačenje dobijenih rezultata, kao i njihovo poređenje. Na osnovu dobijenih rezultata sve ikone pripadaju periodu srpskog baroknog slikarstva karakterističkog za XIX vek. Po utvrđenim stilskim karakteristikama možemo zaključiti da ikone Bogorodice i Isusa pripadale istoj ikonopisačkoj školi ili čak ikonopiscu, da je Sveti Jovan stilski približan ovoj grupi, dok se ikona Svetog Nikole bitnije razlikuje. Hemijski sastav ukazuje da su na svim ikonama korišćeni isti pigmentni sastavi, koji u ovom periodu imaju široku upotrebu. Odsustvom tragova litopona možemo zaključiti da su ikone izrađene pre 1874. godine, odnosno u periodu približno izgradnji današnjeg hrama.
Analiza ugljenisanih ostataka drveta iz objekata 1 i 2 sa lokaliteta Anine, u selu Ćelije
Teodora Nježić (2000)
učenica 4. razreda Gimnazije “Patrijarh Pavle”, Beograd
Ovaj rad bavio se analizom ugljenisanih ostataka drveta sa kasnoantičkog lokaliteta Anine u okviru objekata 1 i 2 koji se datuju u period 3-4. veka, sa ciljem determinacije zastupljenih drvenastih biljaka do nivoa roda. Takođe, istraživanje je bilo usmereno i ka definisanju njihove upotrebne vrednosti i utvrđivanja da li su bili deo gradnje objekata na ovom lokalitetu ili su postojali u okviru ložišta različite namene. Metodologija utvrđivanja biljnih rodova zasnivala se na podacima dobijenim uporednom analizom makroskopskih karakteristika ugljenisanih drvenih ostataka.
Rezultati pokazuju zastupljenost kako lišćara, tako i četinara, s tim u vezi da je prisustvo lišćara zabeleženo u znatno većem broju, i to familije Fagaceae, Betulaceae, Oleaceae i Ulmaceae. Dobijeni rezultati potkrepljuju sliku tadašnje životne sredine u neposrednoj blizini lokaliteta Anine, drveća koje je postojalo u okolnim šumama i samoj dostupnosti drvnog materijala.
Tumačenjem rezultata i njihovim dovođenjem u vezu sa arheološkim kontekstom zaključuje se da je drvo korišćeno u različite svrhe na ovom lokalitetu. Zastupljeno je kao građevinski materijal korišćen za gradnju u okviru stubova, nosećih i poprečnih greda krovne konstrukcije objekta 1, njegovog stambenog i ekonomskog dela, kao i objekta 2 za koji se pretpostavlja da je bilo kupatilo-termae. Drvo je takođe bilo deo različitih svakodnevnih ljudskih aktivnosti tokom upotrebe objekta kao i deo ložišta.
Predstave evharistijskih posuda na liturgijskim scenama u doba Renesanse Paleologa u hramovima srpskih ktitora
Mateja Stevanović (2001)
učenik 2. razreda Gimnazije Leskovac, Leskovac
Rad se bavi istraživanjem predstava evharistijskih posuda na liturgijskim scenama na teritoriji Srbije u epohi Renesanse Paleologa sa ciljem utvrđivanja mogućih uticaja sa prostora Vizantije i obližnjih zemalja na način prikaza, odnosa sa predstavama ovih sasudi iz ranijih perioda slikarstva, kako srpskog tako i vizantijskog, te poređenjem sa preostalim primercima ovih posuda iz proučavanog perioda. Analizom je utvrđeno da nema jasnog geografskog i hronološkog reda u načinu prikazivanja liturgisjkih posuda, kao i paterna u prikazima u okvirima jedne slikarske radionice, te čak, i u pojedinim slučajevima, i u programu jednog živopisa. Istraživanje je pokazalo povezanost određenih načina slikanja (prikazi zlatnih putira, amforasti tip putira) sa vladarskim i visokim vlastelinskim zadužbinama, ili pak sklonosti umetnika ka minucioznom radu (ornamentirano oslikane sasude). U pogledu analogija, pak, predstavljanje ovih sasudi se oslanja na ranije periode srpske i vizantijske umetnosti, izuzev amforastog tipa putira čiji uzori nisu zabeleženi na ranijim freskama u Srbiji i zemljama okruženja. Kako u arheološkom zapisu nisu očuvani ostaci, a riznice sadrže neveliki broj preostalih sasudi ne može se porediti način prikazivanja sa modelima posuda iz datog perioda.
Antroploška analiza skeletnih ostataka sa srednjovekovnog lokaliteta Slavkovica
Katarina Trajković (2000)
učenica 4. razreda Umetničke škole, Niš
Rad se bavi antropološkom i patološkom analizom skeletnog i dentalnog materijala iz kamenih konstrukcija sa srednjovekovnog lokaliteta Slavkovica, pronađenih tokom iskopavanja 2017. godine. Istraživanje je usmereno dobijanju osnovnih antropoloških podataka ovih individua i njohovog zdravstvenog stanja. Uočene karakteristike dodatno su diskutovane s namerom da se ukaže na moguće etiološke faktore, stavljajući ih u kontekst uslova i načina života ovih osoba. Analiziran materijal obuhvata skeletne ostatke minimum 6 odraslih i 5 dečje inidvidue. Dentalna analiza je usmerena ka utvrđivanju dentalnih promena u vidu karijesa, kamenca, hipoplazije i parodontopatije i njihov uticaj na život individua. Rezultati pokazuju da su kod svake individue zastupljeni svi osnovi tipovi paleopatoloških bolesti, koje su više izražene kod straijih osoba. Na materijalu je utvrđeno više različitih patoloških promena, koje ukazuju da su ove individue tokom života boravile u neadekvatnim uslovima, da je većina unosila namernice koje u sebi sadrže ugljene hidrate, kao i da su neke individue konzumirale termički neobrađenu i tvrdu hranu. Određene zabeležene patološke promene kod nekoliko osoba izazivale su jači ili slabiji osećaj bola, kod nekih otežano kretanje, a nesumnjivo su uticale i na kvalitet života ovih individua.
